Stelt u zich eens een wereld voor zonder elektriciteit. U zou geen mobieltje hebben, geen internet, verlichting, ovens, enzovoorts. Al die toepassingen zijn mogelijk omdat we elektriciteit niet alleen kunnen opwekken, maar ook (tijdelijk) kunnen opslaan. En dat hebben we te danken aan de Leidse ontdekking van Pieter van Musschenbroeck.
Dat opslaan van elektriciteit gebeurt in een voorwerp dat ingenieurs een condensator noemen. De allereerste elektrische condensator was de zogeheten Leidse Fles, een apparaat dat in 1746 door de Leidse natuurkundige Pieter van Musschenbroeck werd uitgevonden.
Van Musschenbroeck werd in 1692 geboren in Leiden. Hij bleek direct intelligent en getalenteerd. Waar moderne scholieren met aanleg voor exacte vakken soms absoluut geen kaas hebben gegeten van talen, leerde hij op de Latijnse school Latijn, Grieks, Frans, Duits, Engels, Spaans en Italiaans.
Vervolgens begon hij aan de Universiteit Leiden aan drie studies: natuurkunde, wiskunde en medicijnen. Na zijn studie woonde hij lezingen van Newton bij. Later schreef hij ook lesboeken over de ideeën van deze beroemde Britse natuurkundige. Dankzij zijn boek Elementa Physicae uit 1726 mocht Van Musschenbroeck zich zelfs tot een van de belangrijkste verspreiders van de ideeën van Newton in Europa rekenen. In de 18e eeuw ontpopt Van Musschenbroeck zich tot een van Europa’s meest vooraanstaande natuurkundigen.
Uit een brief aan de bevriende Franse natuuronderzoeker René-Antoine Ferchault de Réaumur blijkt dat Van Musschenbroeck misschien wel de eerste mens op aarde was die een schok heeft gekregen van kunstmatig opgewekte elektriciteit. ‘Plotseling begon mijn rechterhand heftig te schudden, en heel mijn lichaam trilde als bij liefde op het eerste gezicht’, schreef hij daarover.
Hoewel de Leidse Fles zijn beroemdste uitvinding is, bedacht Van Musschenbroeck nog meer instrumenten. Zo ontwikkelde hij onder andere de tribometer (om de kracht van wrijving te kunnen meten), de atmometer (verdampingsmeter) en de pyrometer (een thermometer voor het meten van hoge temperaturen).
Van Musschenbroeck verwierf internationaal faam om zijn werk en uitvindingen. Hij werd onder meer benoemd tot lid van de Russische Academie van Wetenschappen, de Koninklijke Zweedse Academie van Wetenschappen, de Franse Académie des Sciences en de Royal Society in Londen. Pieter van Musschenbroeck overleed in 1761 in Leiden.
De beroemdste uitvinding van Van Musschenbroeck leeft nog altijd voort. Dagelijks plukt u er ongemerkt nog altijd de vruchten van. Als u deze tekst leest op een smartphone, heeft u op dit moment bijvoorbeeld minimaal vijfhonderd (!) kleinere, moderne varianten van deze Leidse ontdekking in uw hand.
